texte publié dans Aquò d’Aquí, novembre 2017

1851 : defendre la Republica en provençau

L’historien Renat Merle nous rappelle que la résistance au coup d’Etat du 2 décembre 1851, fut le fait de ruraux qui parlaient occitan. Les meilleurs défenseurs de la République française. Avis aux Républicains amnésiques de 2017.

A la fin de l’an 1848, un aventurier politic, Louis Napoléon Bonaparte, es estat elegit president de la Republica, amb lo prestigi de son nom e l’adesion de l’immense monde rurau, que portava seis esperanças de dignitat e de progrès.

Mais dins lei fachs, lo President bailejava la Republica dau partit de l’Òrdre, valent a dire la Republica conservatriça, aquela dei Gròs.

Les sociétés secrètes préparaient l’opinion, Louis Napoléon lui préparait son coup d’Etat

Pauc a cha pauc, una grand part deis electors an dubert leis uelhs e an començat de votar per lei democratas socialistes, lei roges, que son programa èra la fin de l’usura sus lei paisans e lei mestieraus, l’instructien generala a gratis e la democracia vertadiera.

Lei roges esperavan leis eleccions de 1852, que se pensavan de ganhar. Lo President voliá pas d’aquela votacion per 1852, qu’aviá pas lo drech de se representar un segon còp. Faguèt alòr son còp d’Estat, lo 2 de decembre de 1851, per demorar en plaça.

Totei lei regions roges an pas coneissut l’insureccion còntra lo còp d’Estat. Son lei regions monte s’ère desenvelopat un malhum de societats secretas roges, que s’insurgigueron en decembre de 1851.

Aquí s’èron desvelopats de fogaus de propaganda e organisacions de combat. Preparavan un chanjament politic e societau a fòrça d’acamps. Un baile de societat secrèta coma lo famós Aillaud de Vòus, passava fòrça temps a acampar de monde, de boscatiers o de paísans, a l’occasion de sei viradas de mèstre deis Aigas e Forests. Tot aquò s’alestissiá. Era una risca per la drecha e lo president Bonaparte. Adonc volián arrestar lo processus democratica que menava eis eleciens de 1852.

Sa responsa siguèt lo còp d’Estat dau 2 decembre de 1851. Alòr s’enausseron en massa lei Republicans roges dei Basseis-Aups, de Var, de la part orientala de la Vauclusa, e d’un tròç nordest de Bocas dau Ròse. Marchant de vilatges en pichonei ciutats, una colona de Bas-Aupencs grossissiá pauc a pauc, cap a Dinha, onte s’emparèron deis armas de la Gendarmariá. Totei aquelei, benlèu un millier, restanquèron lei tropas mandadas per lo prefècte de Marselha dins una batalha, ai Mees, entre Durença e rocàs.

Insisti sus un ponch : lo provençau èra la lenga normala d’aquelei gens ; siguèt la lenga normala de la propaganda orala dei roges (dau temps que l’escrich èra lo domeni dau francés). Lo menaire de la colona deis insurgents varés, un jornaliste franciòt, diguèt mai tard : « je ne pouvais vraiment commander ces hommes, car je ne parlais pas leur langue ».

Pròva bèla que si pòt aparar la Republica dins la lenga dau terraire.

E de segur, se totei lei Francés que parlavan que lo francés avián fach coma leis insurgents gavòts, qu’arrestèron ai Mees l’armada dau còp d’Estat, Louis Napoléon seriá anat en preson, e non pas sus lo tròne.

Avis ais enemics dei lengas dichas regionalas…Son elei benlèu lei melhors defensors de la Republica.

Renat Merle